www.skladnica-gornoslaska.pl                             o stronie                             bibliografia                             kontakt

HISTORIA - VADEMECUM

Na przełomie XII i XIII w., rozpoczął się proces podziału Śląska. Był to początek kształtowania się Górnego Śląska, jako krainy geograficzno-historycznej. Po odzyskaniu dzielnicy ojcowskiej przez synów Władysława Wygnańca nastąpił w 1163 r. pierwszy podział śląska na dwie części. starszy syn Władysława, Bolesław Wysoki, otrzymał północno-zachodnią część, zaś młodszy syn Mieszko Plątonogi południowo-wschodnią część, kasztelanię raciborską i cieszyńską. od 1202 roku datuje się powstanie księstwa opolskiego, początki powstania odrębnego regionu górnośląskiego. Obejmowało ono ziemie śląskie położone na wschód od puszczy przesieckiej po granicę z małopolską.(1)

HISTORIA

DZIELNICA OPOLSKO - RACIBORSKA

góra

Przynależność polityczna ziem Górnego Śląska

do 875 roku - Śląsk Plemienny

od 875 roku - Prawdopodobna przynależność do Państwa Wielkomorawskiego

ok. 950 roku - zależność od Czech

990 rok - Przynależność do państwa pierwszych Piastów

1348 rok - Przynależność do Czech

1526 rok - Przynależność do Monarchii Habsburgów

1740 rok - Przynależność do państwa pruskiego

1871 rok - Przynależność do Rzeszy Niemieckiej

1921 rok - Podział Górnego Śląska na część polską i niemiecką

1939 rok - Przynależność do III Rzeszy Niemieckiej

1945 rok - Przynależność do Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej

od 1989 rok - Przynależność do Rzeczpospolitej Polskiej


góra

Kształtowanie się odrębności politycznej Górnego Śląska

Rozważania dotyczące odrębnych ośrodków, nazywanych Górnym i Dolnym Śląskiem, mają długą metrykę. W skrócie można podać, że od zarania dziejów istniała świadomość istnienia jednej dzielnicy piastowskiej, dla której momentem przełomowym było utworzenie księstwa opolsko-raciborskiego z własną linią dynastyczną na przełomie XII i XIII w. Pojawienie się około połowy XV w. określenia Górny Śląsk (Silesia Superior) na dokumencie Macieja Korwina w 1469 r. zdaje się wskazywać na coraz bardziej postępujące rozchodzenie się obu części, przynajmniej w świadomości administracyjnej. Losy XVI-XVIII - wiecznego Śląska jeszcze to pogłębiły: różnicujący się skład etniczny (Dolny Śląsk stawał się stopniowo coraz bardziej jednolicie niemiecki, na Górnym zwartą masą pozostała ludność autochtoniczna).(2)

Momentem w znacznym stopniu zmieniającym dalsze kierunki dziejów ziem śląskich było przejęcie ich przez Prusy (z wyjątkiem Śląska Cieszyńskiego, Opawskiego i Karniowskiego ) w wyniku wojen prusko-austriackich (1740-1763). Z tą chwilą zmieniło się miejsce tej krainy w ramach państwa zmierzającego konsekwentnie w kierunku militarystycznej monarchii, budowanej w duchu absolutyzmu oświeconego o charakterze protestanckim. Wszystko więc co nieniemieckie i nie protestanckie było traktowane jako czynniki przeszkadzające, a przynajmniej utrudniające budowanie owej silnej formy państwa. Od kolonizacji tzw. fryderycjańskiej z XVIII w., zmierzającej do nasycenia wschodnich rejonów Śląska ludnością pochodzenia nie śląskiego i niekatolickiego, zaczęła się pomyślna długofalowa akcja integracji Górnego Śląska z organizmem państwa pruskiego. Nie ulega wątpliwości, że w tej szeroko zakrojonej akcji należy upatrywać początków formowania się poczucia odrębności ludności autochtonicznej Górnego Śląska. Dzieje późniejsze dostarczyły już wielu faktów świadczących o ugruntowaniu się poczucia własnej odrębności regionalnej czy etnicznej, co zresztą jest bardzo wyraźnie widoczne w historii całej XIX-wiecznej Europy. Miarą tych zainteresowań władz pruskich może być ustanowienie w 1816 r. rejencji opolskiej ze stolicą w starym, historycznym ośrodku piastowskim i regionalnym, jakim było Opole. Ta właśnie jednostka administracyjna wyznaczyła tworzenie się pogłębionej świadomości pewnego zwartego terenu. Warto dodać w tym miejscu, że trzonem nowej jednostki administracyjnej było dawne księstwo opolsko-raciborskie, do którego dołączono politycznie obszary dolnośląskie: północną część byłego księstwa biskupiego m.in. z Nysą i Grodkowem oraz fragmenty księstwa brzeskiego i wołowskiego w 1820 roku, m.in. z Kluczborkiem. Całość ta nabierze z upływem czasu znamienia Górnego Śląska, chociaż historyczne korzenie tego układu pozostaną zróżnicowane. (3)

W ramach państwa polskiego powstało w ten sposób autonomiczne województwo śląskie ze stolicą w Katowicach, a po stronie niemieckiej nastąpiło podniesienie dotychczasowej rejencji opolskiej do rangi prowincji górnośląskiej. Wydawać się mogło, że podział Górnego Śląska w ten sposób uspokoi nastroje. Okazało się wręcz przeciwnie. Podział ten społeczeństwo uznało za sztuczny . Opolskim, pozostawionym w granicach Rzeszy, na sile przybrały tendencje do wyodrębnienia się.(4)

W tym sensie dopiero wyniki II wojny światowej i przyznanie całego terytorium Śląska Polsce zakończyło w 1945 r. proces konsolidacji ziem śląskich i zrealizowania się dawnych postulatów o charakterze historycznym, nawiązujących do piastowskiej genezy związków Śląska.(4)

W tym nowym państwie centrum stały się Katowice w odniesieniu do Górnego Śląska, rozumianego historycznie; wyrazem tego było włączenie Opolszczyzny do województwa nazwanego śląsko-dąbrowskim. Dolny Śląsk - ze stolicą we Wrocławiu - pozostawiono jako odrębny rejon. Dodatkowym elementem były także zmiany ludnościowe: niemiecką ludność Dolnego Śląska niemal w całości zastąpili "repatrianci" ze wschodnich terenów dawnej Rzeczpospolitej, na Górnym natomiast w zasadniczej masie pozostała dotychczasowa ludność autochtoniczna . Dopiero w 1950 r. utworzono województwo opolskie - obok katowickiego - nawiązujące do dawnej rejencji.(4)

Reforma administracyjna w 1975 r. zburzyła dawny historyczny kontekst rozwoju terytorialnego naszych ziem przez zatarcie owych korzeni. Utworzono np. województwa bielskie i częstochowskie, do tego ostatniego włączając m.in. ziemię oleską z województwa opolskiego. Przeorientowano także województwo katowickie przez włączenie do niego ziemi chrzanowskiej. W tych posunięciach ludność dopatrzyła się słusznie celowej i nieprzyjaznej akcji ówczesnych decydujących gremiów państwowych. Fakt ten przyczynił się do wzrostu zainteresowania historycznymi korzeniami górnośląskimi i zaowocował już na niejednej płaszczyźnie dojrzałym domaganiem się dokonania korekt.(4)

Fragmenty z książki:
Zbigniew Makieła "Górny Śląsk"
- (1) str.4
"Metropolia Katowicka - Górnośląska , dziedzictwo historii - wyznania wobec przyszłości"
Wojciech Świątkiewicz, ks. Janusz Wycisło
- (2) str.10
- (3) str.11
- (4) str.12
- RSW Prasa Warszawa, T. Przypkowski


góra