ATLAS HISTORYCZNY
MIESZKO I LASKONOGI 1172/73 - 1211 mapa TWORZENIE DZIELNICY OPOLSKO-RACIBORSKIEJ
Mieszko władca raciborski, niesłusznie nazywany Plątonogim. Faktycznie książę nosił przydomek Laskonogi i przyszedł na świat około 1142 r. prawdopodobnie w Krakowie, jako drugi syn Władysława II Wygnańca. oddany w młodości na naukę do benedyktyńskiej szkoły klasztornej w michaelsbergu w niemczech, nabył tam solidne wykształcenie. po powrocie w 1163 r. na Śląsk najpierw rządził wspólnie ze swoim starszym bratem Bolesławem Wysokim, a następnie w 1172/73 r. objął samodzielną władzę w wyodrębnionej dla niego dzielnicy ze stolicą w Raciborzu. po tej dacie granice jego niewielkiego księstwa zostały kilkakrotnie poszerzone, najpierw w 1179 r. o kasztelanię bytomską i oświęcimską, a później w 1202 r. o ziemię opolską.
Z tą chwilą skupił pod swoimi rządami obszar, o łącznej powierzchni około 5000 km2, tworząc przez wiele stuleci jednostkę terytorialną noszącą nazwę Górny Śląsk. scalenie dzielnicy mieszka nie było łatwe, iż stanowiła ona swoisty zlepek ziem znajdujących się wcześniej w różnych organizmach politycznych.
Znacznie dłużej na tym terenie przetrwały podziały kościelne. Pomimo tak wielkiego wewnętrznego zróżnicowania księstwa, Mieszko nie był w konflikcie ani feudałami świeckimi, jak i duchownymi. Co więcej, władca ten potrafił zjednać do swoich celów nawet stolicę apostolską. zmarł 16 v 1211 r. w Krakowie i został pochowany w katedrze na Wawelu. (1)
W 1202 r. doszło do układu między mieszkiem Laskonogim a Henrykiem Brodatym. Dokument ten został przekazany do zatwierdzenia papieżowi Innocentemu III 25 listopada 1202 r. dzielnice tych książąt miały być nienaruszalne na zawsze, również przez ich synów. doszło więc do powstania na śląsku pierwszych księstw indywidualnych, dziedziczonych według bliższości pokrewieństwa. od chwili zawarcia tego porozumienia henryk brodaty będzie tytułował się księciem śląskim, natomiast potomkowie laskonogi określani będą jako książęta opolscy. (2)
Literatura - źródła opracowania
(1)
"Mieszko książe raciborski i pan Krakowa - dzielnicowy władca Polski" - Norbert Mika
(2)
"Księstwo opolskie i jego podziały do 1532 r." - Jerzy Horwat
KAZIMIERZ I OPOLSKI 1211 - 1230 mapa DZIELNICA OPOLSKO-RACIBORSKA
Książę opolsko-raciborski Kazimierz był człowiekiem głęboko wierzącym a przynajmniej bardzo religijnym. W 1215 r. wraz z grupą książąt piastowskich tzw. juniorów, podpisał tzw. przywilej wolbromski. Dali kościołowi w swoich dzielnicach przywilej własnego, niezależnego sądownictwa (Privilegium Fori), zrzekli się prawa panującego do zaboru majątku ruchomego zmarłego biskupa (Ius Spolii) i zgodzili się na wyłączenie posiadłości kościelnych, wraz z ich ludnością spod prawa książęcego.
W latach 1217-1218 wziął udział z własnym hufcem rycerstwa w wyprawie krzyżowej przy boku króla węgierskiego Andrzeja II. Przywiózł sobie z tej wyprawy żonę, księżniczkę Wiolę, córkę cara Bułgarskiego.
Książe Kazimierz wydał kilka przywilejów lokacyjnych dla miast: Opole, Racibórz, Cieszyn, Leśnica, Kazimierz, Ujazd. (1)
Literatura - źródła opracowania
(1)
"Śląsk prawdziwy dzieje trzech wiosek parafii klucze" - Piotr Muskała, ks. Józef Żyłka
WIOLA OPOLSKA 1230 - 1238 mapa DZIELNICA OPOLSKO-RACIBORSKA
Po śmierci męża Kazimierza I opolskiego księżna Wiola sprawowała rządy opiekuńcze w księstwie opolskim przy pomocy możnowładców. Niestety, nie trwało to zbyt długo, bowiem już w 1232 r. władzę nad jej małoletnimi synami przejął książę wrocławski Henryk Brodaty. za pośrednictwem biskupa wrocławskiego Tomasza skonfliktowanego z księciem wrocławskim poprosiła o opiekę samego papieża Grzegorza IX.
Papież uległ i na mocy dokumentu (tzw. bulla protekcyjna) wystawionego 3 grudnia 1233 r. objął Wiolę z synami i z księstwem opolsko-raciborskim swoją opieką. Odtąd dzielna kobieta sama wystawiała dokumenty w imieniu małoletnich synów Mieszka i Władysława bez udziału księcia Henryka Brodatego (1)
Na skutek interwencji papieża Grzegorza IX Henryk Brodaty dopucił do rządów księżne Wiolę i nadajej ziemię kaliską i rudzką.(2)
literatura - źródła opracowania
(1)
Strona fundacji polskie dziedzictwo Śląska
(2)
"Księstwo opolskie i jego podziały do 1532 r." - Jerzy Horwat
MIESZKO II OTYŁY 1238 - 1246 WIOLA OPOLSKA / WŁADYSŁAW I OPOLSKI (KALISKI) 1238 - 1246 mapa DZIELNICA OPOLSKO-RACIBORSKA
Mieszko II Otyły przejął władzę w dzielnicy opolskiej po śmierci Henryka Brodatego w 1238 roku. Z kolej jego brat Władysław wraz z matką Wiolą przeniósł się do Kalisza. Przez cały okres małoletności synów księżnej Wioli przysługiwał tytuł księżnej opolskiej.(1)
literatura - źródła opracowania
(1)
"Księstwo opolskie i jego podziały do 1532 r." - Jerzy Horwat
WŁADYSŁAW I OPOLSKI 1246 - 1281/82 BOLKO I OPOLSKI 1279 - 1281/82 WIOLA OPOLSKA 1246 - 1251 mapa DZIELNICA OPOLSKO-RACIBORSKA
Na ostateczne ukształtowanie się granic decydujący wpływ miały rozgrywki z lat 1274 - 1278 pomiędzy rywalizującymi książętami: Bolesławem Wstydliwym i Władysławem Opolskim.
Pokonany w walkach o władzę na dzielnicy krakowskiej Bolesław Wstydliwy, aktem z 28 września 1278 r. wydzielił księciu opolskiemu Władysławowi I pas terytorium położony we wschodniej części późniejszego księstwa oświęcimskiego, przesuwając tym samym wschodnią granicę księstwa opolskiego poza rzekę Skawę, niemal pod Tyniec. Tym sposobem książę opolski Władysław zyskał znaczne nabytki terytorialne, tracąc jedynie na rzecz dzielnicy krakowskiej tzw. enklawę Radwanitów. (1)
literatura - źródła opracowania
(1)
"Kronika Oświęcimia - Dzieje Oświęcimia na tle dziejów ziemi oświęcimiskiej - zatorskiej" - Elżbieta Skalińska-Dindorf
BOLKO I OPOLSKI 1281/82 - 1290/91 KAZIMIERZ II BYTOMSKI 1281/82 - 1290/91 MIESZKO(CIESZYŃSKI) 1281/82 - 1290/91 PRZEMYSŁAW(RACIBORSKI) 1281/82 - 1290/91 mapa DZIELNICA OPOLSKO-RACIBORSKA
Książę Władysław pozostawił czterech synów: Mieszka, Kazimierza, Bolesława i Przemysława, który podzielił pomiędzy siebie księstwo opolski. Z podziału tego w latach 1281/1282 r. powstały cztery księstwa: opolskie, które objął Bolesław, kozielsko-bytomskie - Kazimierz, raciborskie - Przemysław i cieszyńskie - Mieszko.
Przemysław - najmłodszy syn Władysława I, który po śmierci ojca został niejako przydzielony najstarszemu - Mieszkowi, zgodnie z zasadą, że najstarszy z braci opiekuję się najmłodszym, sprawował wspólnie z nim rządy w przypadłej im części ojcowizny, tj. w księstwie cieszyńsko - raciborskim, którego stolicą był Cieszyn.
W okresie współrządów Mieszka i Przemysława władza spoczywała głównie w rękach Mieszka.
Obydwaj używali tytułu "dux Opolienis dominus in Osviecim"(książę opolski pan na Oświęcimiu). (1)
literatura - źródła opracowania
(1)
"Kronika Oświęcimia - Dzieje Oświęcimia na tle dziejów ziemi oświęcimiskiej - zatorskiej" - Elżbieta Skalińska-Dindorf
BOLKO I OPOLSKI 1290/91 - 1303 KAZIMIERZ II BYTOMSKI 1290/91 - 1303 MIESZKO I CIESZYŃSKI 1290/91 - 1303 PRZEMYSŁAW RACIBORSKI 1290/91 - 1303 mapa DZIELNICA OPOLSKO-RACIBORSKA
Do podziału zarządzanego wspólnie terytorium doszło w okresie pomiędzy 10 majem 1290r. a 17 styczniem 1291 r. Przemysław przejął księstwo raciborskie, używając odtąd konsekwentnie tytulatury raciborskiej, natomiast książę Mieszko jako Mieszko I - protoplasta Piastów cieszyńskich i oświęcimskich - z chwilą powstania oddzielnego księstwa cieszyńskiego przybrał tytuł: "dux Tesiniensis et dominus Osviencim" (książe cieszyński i pan na Oświęcimiu).(1)
literatura - źródła opracowania
(1)
"Kronika Oświęcimia - Dzieje Oświęcimia na tle dziejów ziemi oświęcimiskiej - zatorskiej" - Elżbieta Skalińska-Dindorf
PROWINCJA ŚLĄSKA (Provinz Schlesien) 1742 - 1815 mapa PROWINCJA ŚLĄSKA
W ramach monarchii pruskiej Śląsk stanowił oddzielną prowincję, podzieloną w 1742 r. na dwa departamenty kameralne - głogowski i wrocławski. Te jednostki administracyjne nawiązywały do wcześniejszego podziału na księstwa. Powiaty, zorganizowane jeszcze za rządów austriackich (przeważnie w oparciu o dawne granice kasztelanii) Prusy przejęły bez większych zmian. w skład departamentu głogowskiego weszło: 16 powiatów, zaś wrocławskiego 32. (1)
Obu wojenno-dominialnym kamerą po paru latach miała do nich dołączyć trzecia, górnośląska kamera z siedzibą w Brzegu. (2)
Hrabstwo Kłodzkie, mimo niejednokrotnych i dość trwałych związków z pewnymi śląskimi księstwami (wrocławskie, ziębickie), jednak ustrojowo należało do Czech, nie do Śląska, został wzięty pod uwagę. hrabstwo kłodzkie nie włączono do departamentu wrocławskiego, lecz bezpośrednio podporządkowano śląskiemu prowincjonalnemu ministrowi. (2)
Literatura - źródła opracowania
(1)
"Wyznania i związki religijne w województwie śląskim 1922 - 1939" - Bolesław Reiner
(2)
"Historia Ustroju Śląska" - Kazimierz Orzechowski
NOWY ŚLĄSK (Neuschlesien) 1795 - 1807 mapa NOWY ŚLĄSK
Z Górnym Śląskiem wiąże się pojęcie nowy Śląsk. Tak nazwano ziemie dawnego księstwa siewierskiego, włączone do Górnego Śląsk po III rozbiorze Rzeczpospolitej. W 1807 roku odpadły one od niego na rzecz księstwa warszawskiego (1)
Literatura - źródła opracowania
(1)
"Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy xix wieku do II wojny światowej" - Dorota Borowicz
REJENCJA OPOLSKA (Regierungsbezirk Oppeln) 1816 - 1919 mapa REJENCJA OPOLSKA
Istotnych zmian dokonano również w zakresie podziałów powiatowych, uznając dotychczasową strukturę podziału terytorialnego oraz funkcjonowanie władz za wadliwe m.in. z uwagi zbyt duży obszar poszczególnych powiatów. Utworzono więc w latach 1816 - 1819 większą ilość powiatów o mniejszej na ogół powierzchni. (1)
literatura - źródła opracowania
(1)
"Wyznania i związki religijne w województwie śląskim 1922 - 1939" - Bolesław Reiner
© 2011 - 2024 SKŁADNICA GÓRNOSLĄSKA
|