www.skladnica-gornoslaska.pl                             o stronie                             bibliografia                             kontakt

MIASTO CZELADŹ

MIASTO CZELADZI I MURY OBRONNE

Po raz pierwszy o istnieniu wsi Czeladź (villa Chelad), z mostem na Brynicy i taberną, dowiadujemy się z dokumentu nadania wsi Klemensowi z Ruszczy w 1228 r. przez Kazimierza I opolskiego. Dziesięć lat później Czeladź została nadana klasztorowi w Staniątkach, w których rękach pozostała do 1260 r. gdy odkupił ją Władysław opolski (1260 - 1281). Moment ten przyjmowany jest przez historyków za moment lokacji miasta, brak jednak ku temu jednoznacznych przesłanek w źródłach pisanych. Najstarszą pewną informacją o funkcjonowaniu prawa niemieckiego w Czeladzi jest dokument z 1411 r., w którym książę Bolesław I cieszyński (1405 - 1431) rozsądził spor pomiędzy plebanem a wójtem czeladzkim.

W Wigilię Bożego Narodzenia 1443 r. ziemia siewierska, w tym Czeladź, zostały sprzedane przez Wacława księcia cieszyńskiego (1431 - 1443) Zbigniewowi Oleśnickiemu biskupowi krakowskiemu.

W 1518 r. miasto mocno ucierpiało w wyniku pożaru. Zniszczenia archiwum miejskiego było przyczyną nadania Czeladzi nowego przywileju w 1522 r.. Określał on liczne zobowiązania i prawa mieszczan, w tym obowiązek - niezależnie od płci - zbrojnej obrony miasta w przypadku zagrożenia. W tym też okresie wzniesiono pierwszy znany ze źródeł pisanych murowany budynek w Czeladzi: kościół farny, konsekrowany w 1529 r..

Trudno ocenić, jak dużym ośrodkiem była Czeladź. Na podstawie spisu świętopietrza z lat 30. XIV w. można określić liczbę jej mieszkańców na około 330 osob. Układ urbanistyczny Czeladzi jest regularny. W obrębie rekonstruowanych granic miasta zamknięto około 4,45 ha, a obwód miasta miał długość około 780 m.

Czeladź ulokowana została na wyniesieniu wapiennym o stromych zboczach, stanowiącym naturalną przeszkodę. Pomimo tego umocniono ją kamiennym murem o grubości około 1,9 m w partiach naziemnych. Nie znamy niestety jego wysokości. Prawdopodobnie nie posiadał krenelażu, lecz wzmocniony był basztami. Partia fundamentowa miała grubość do 2,1 m. Mur wzniesiono z łamanego lokalnego kamienia wapiennego łączonego wapienną zaprawą. Partie lica wykonano ze starannie dobieranych kamieni, jądro zaś miało charakter przelanego zaprawą gruzu. Brak w źródłach jakichkolwiek informacji na temat miejskich bram oraz ewentualnych innych obiektów obronnych, takich jak fosa. Nie wiadomo również, czy miasto posiadało pełen obwód obronny.

Mur miejski istniał przed 1536 r., gdy został uwieczniony na weducie. Charakter nawarstwień pozwala sądzić, że powstał prawdopodobnie w XIV - XV w. Dalsze badania powinny zweryfikować możliwość wzniesienia muru dopiero przez biskupów krakowskich, czyli po 1443 r. Umocnienia miasta zostały zniesione prawdopodobnie w trakcie szwedzkiego potopu Do naszych czasów nie przetrwały żadne naziemne pozostałości po murze miejskim. Jedynymi pośrednimi śladami jego istnienia są nazwy ulic: Walna i Podwalna w południowo - zachodniej części miasta.

PODSTAWOWE DANE MIASTO

Miasto Czeladź

Własność książeca

Liczba mieszkańców 260

Powierzchnia (ha) 4,45

PODSTAWOWE DANE FORTYFIKACJE

Grubość muru 1,7 m

Liczba baszt 0

Wieże 0

Bramy główne 2?

FORTYFIKACJE - FOTO

BIBLIOGRAFIA:

Serdeczne podziękowania dla Pana Arkadiusza Przybyłoka za zgodę wykorzystania jego rysunków i fragmentów tekstu z Pracy Doktorskiej.

W opracowniu użyto fragmentów tektów oraz rysunki Pracy Doktorskiej "MURY MIEJSKIE NA GÓRNYM ŚLĄSKU W PÓŹNYM ŚREDNIOWIECZU" - Arkadiusza Przybyłoka

zdjęcia: Sylwester Kacprzyk

źródło: Repozytorium Prac Doktorskich Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego